Verwacht: Online expositie

Pala – Nutmeg tales of Banda

Hoe ver reikt de echo van een massamoord?

Hoe ver reikt de echo van een historische gebeurtenis? Ver, zo blijkt in het geval van de genocide op Banda. Nog altijd, 400 jaar na dato, houden de gruwelijke en ontwrichtende gebeurtenissen op de nootmuskaat-eilanden de ‘hearts and minds’ van mensen bezig; op Banda, in Indonesië en Nederland. Ze roepen niet alleen belangstelling en interesse, maar ook emotie op. Misschien vandaag de dag wel meer dan ooit tevoren.

Vanaf 8 mei 2021 is hier Pala – Nutmeg tales of Banda te zien en beleven: een vernieuwende online presentatie over de rijke geschiedenis en cultuur van de Banda-eilanden. Pala (Indonesisch voor nootmuskaat) vult het beeld over Banda en de gebeurtenissen in 1621 aan met nieuwe en kritische perspectieven. De meerstemmige expositie biedt ruimte voor het Bandanese verhaal en voor de gezichtspunten van de Molukse gemeenschap in Nederland.

Onder bevel van Jan Pietersz Coen

Precies 400 jaar geleden, op 8 Mei 1621, gaf VOC-Gouverneur-Generaal Jan Pieterszoon Coen op het eiland Banda Neira de opdracht tot de executie van 44 orang kaya/notabelen. De bloedige climax van deze VOC-expeditie had tot doel het monopolie op nootmuskaat veilig te stellen. Het militaire optreden eindigde in een massaslachting en de ontvolking van de Banda-eilanden. Op Banda Neira wordt deze ingrijpende historische gebeurtenis ieder jaar herdacht.

Behoefte aan andere verhalen

“Het verbaast me telkens weer op hoeveel verschillende manieren je naar eenzelfde gebeurtenis kunt kijken. Wat onze koloniale geschiedenis betreft, is onze blik lange tijd nogal eenzijdig geweest,” stelt Ad Geerdink, directeur van het Westfries Museum. “Terwijl je meer inzicht en begrip krijgt als je die geschiedenis vanuit meerdere perspectieven belicht: wanneer je óók het gezichtspunt van de mensen erbij betrekt die onderworpen werden aan dat koloniale systeem. Zo herkennen meer mensen zich in de weergave van het verleden. Als musea moeten we nieuwe vormen vinden voor het vertellen van dat inclusieve verhaal.”

Nootmuskaat als rode draad

Pala – Nutmeg tales of Banda is een caleidoscopische online presentatie over de Banda-eilanden; opgebouwd uit zes hoofdthema’s met de muskaatnoot als rode draad. De thema’s worden uitgewerkt in vlogs, film, interviews, podcasts en longreads. In een speciale galerieis ruimte voor fotografie, een graphic novel en voor kunstenaars die reflecteren op de thema’s van Pala. De verhalen zijn minstens zo veelzijdig: van een bezoek aan de Hortus van Leiden waar conservator Rogier van Vugt zijn kennis over de muskaatboom met je deelt, tot de indrukwekkende bijdrage van schrijver/onderzoeker Reggy Baay over de slavernij in de Oost.

Inbreng brede redactieraad

Hoorn heeft door de geschiedenis – en met name door Jan Pietersz Coen – een band met de Banda-eilanden. Het Westfries Museum vindt het als museum over de ‘gouden’ zeventiende eeuw belangrijk om het verhaal van de gebeurtenissen in 1621 te vertellen op een manier die past bij deze tijd. Een verhaal vanuit het perspectief van de Bandanezen zelf – met ruimte voor de echo van de gebeurtenissen binnen de Molukse gemeenschap in Nederland. Daarom is een beroep gedaan op deskundigen uit de academische wereld en de Molukse gemeenschap.

De echo van een massamoord

Wim Manuhutu, historicus en lid van de redactieraad van Pala: “400 jaar na dato is het belangrijk om stil te staan bij de gebeurtenissen op de Banda-eilanden. Het is namelijk een van de grootste slachtingen geweest van de VOC in Azië die gezorgd heeft voor de Bandaneze diaspora, maar Banda is ook de eerste samenleving die wordt heropgebouwd als plantage-samenleving met tot slaafgemaakte arbeiders. Men denkt bij slavernij aan Amerika en het Caribische gebied, maar op de Banda-eilanden bestond dit al. Het verhaal reikt daarom verder dan de geschiedenis van Banda, de Indonesische archipel of Hoorn: het is een belangrijk moment in de Nederlandse geschiedenis én deel van de wereldgeschiedenis.”

Meerstemmige online expositie

Pala – Nutmeg tales of Banda is niet louter een verhaal uit het verleden, benadrukt Manuhutu. “Kijk maar naar de discussie rond het standbeeld van Jan Pietersz Coen die telkens weer oplaait. Als museum heb je een rol te vervullen in zo’n maatschappelijk debat: je kunt informatie bieden en laten zien wat de verschillende invalshoeken en verhalen zijn. Dat is wat Pala doet. De presentatie biedt ruimte aan verschillende stemmen, ook aan stemmen die lange tijd niet gehoord konden worden en afgedaan werden als minder belangrijk. Pala geeft alle partijen letterlijk een stem, ik zie dat als een belangrijke positieve ontwikkeling binnen de museale wereld.”

Gedeelde

geschiedenis

Dankzij de inbreng van de redactieraad biedt Pala actuele kennis over de cultuur en geschiedenis van de Banda-eilanden. De gebeurtenissen van 1621 zijn ingebed in een lange voor- en nageschiedenis: Pala biedt hiervoor een breed kader, mede bezien vanuit het perspectief van de Molukken, Banda en Indonesië. Zo toont Pala een animatie Boi Ratan: de Bandanese legende over het ontstaan van de eilanden, maar ook de fotoserie die Isabelle Boon maakte van het koloniale erfgoed dat nog altijd herinnert aan de Nederlandse aanwezigheid. Ook ‘Fregat en paradijsvogels’ van Building the Baileo brengt de tweezijdigheid van de gedeelde geschiedenis duidelijk in beeld, namelijk middels fotografie van stillevens uit de Gouden Eeuw, en de vertalingen daarvan door Molukse diaspora.

Lancering op

8 mei 2021

De expositie Pala – Nutmeg tales of Banda gaat op 8 mei 2021 om 11.00 uur online. Pala is een bestemd voor iedereen die op zoek is naar meer context over de gebeurtenissen in 1621. Het project is een groeiende expositie die het komend jaar nog extra verrijkt zal worden met meer verhalen en reacties op eerder geplaatste items. In eerste instantie wordt Pala in het Nederlands aangeboden, maar vanaf de zomer zal deze expositie tweetalig zijn (Ned-Eng) zodat een zo groot mogelijk publiek – nationaal en internationaal – er kennis van kan nemen. Vanaf 8 mei hier te zien.

Mede mogelijk gemaakt

door …

Pala – Nutmeg tales of Banda wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaanfonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds en het VSB Fonds